دیدنی های زاهدان؛ از مسجد زرنج تا موزه پست

زاهدان یکی از کلان‌شهرهای ایران و مرکز استان سیستان و بلوچستان است و در محدوده شمالی استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. نام پیشین این شهر «دزداب» بوده است. زاهدان از سمت شمال به شهرستان زابل و، از سمت جنوب به شهرستان خاش، از سمت شرق به کشورهای افغانستان و پاکستان و از سمت غرب به شهرستان فهرج و کویر لوت محدود شده است. عموم ساکنان این شهر به زبان فارسی با گویش سیستانی و زبان بلوچی سخن می‌گویند و پیرو دین اسلام هستند.

افراد کهنسال زاهدان در توجیه چگونگی اطلاق واژه «دزداب» به این شهر، بر این عقیده‌اند که در گذشته در برخی از نقاط این منطقه، چشمه‌هایی از زیرزمین بیرون آمده و روی زمین جاری شده و سپس در فاصله‌ای نه چندان دور بار دیگر به زیرزمین فرومی‌رفته‌اند. از همین‌ روی این روستا را دزداب نامیده‌اند.

واژه «زاهدان» که در سال ۱۳۰۸ خورشیدی، در زمان رضاشاه به این شهر اطلاق شد.

دیدنی‌های زاهدان

مسجد زرنج زاهدان

مورخان ایرانی در دوره اسلامی از مساجدی نام برده‌اند که محل تعلیم علوم دینی و ادبی بودند. مثلا در سیستان یکی از حاکمان عرب به نام عبدالرحمن‌بن سمره (سده اوله.ق.) مسجد آدینه‌ای ساخت که حسن بصری عالم معروف دینی سده اول و دوم مدتی در آن‌جا سرگرم تدریس و تعلیم مسائل دینی بود. این مسجد در مقابل زندان شهر زرنج واقع بوده است. مقدسی ضمن توصیف زرنج می‌گوید: «مسجد جامع در آن است و زندان برابر آن، شگفت‌انگیز ساخته شده است که دو آتشگاه (مناره) دارد، یکی کهن و دیگری را با مس پوشیده است و آن را یعقوب لیث ساخته است.»

موزه منطقه‌ای جنوب شرق ایران

موزه زاهدان یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های بزرگ تاریخی، فرهنگی و هنری منطقه‌ای در جنوب شرق ایران است. در این موزه آثار باستانی استان، پوشش محلی استان، غذاهای محلی استان و گونه‌های جانوران استان به نمایش گذاشته شده است.

این موزه در خیابان مطهری شهرستان زاهدان واقع شده و از بهترین مکان‌ها و جاهای دیدنی زاهدان است.

موزه پست و ارتباطات زاهدان

این اثر ارزشمند در طول هشت دهه حیات خود، فعالیت‌های چشمگیر و متعددی داشته و دو دوره کاملا ممتاز در کارنامه فعالیت‌های خود دارد.

مصالح عمده این بنا از خشت خام در جرزها و آجر در نما است که از شیوه معماری بومی کویری بهره گرفته شده و در ابتدا دارای مجموعه‌ای بسیار بزرگ و وسیع بوده که بخش عمده آن متاسفانه تخریب شده و تغییر کاربری پیدا کرده است.

این بنا علاوه‌بر فعالیت اصلی خود به‌عنوان اداره پست و تلگراف در سال ۱۳۳۸ با نصب اولین فرستنده رادیویی یک کیلو واتی، با تهیه و ارسال برنامه‌هایی به زبان‌های سیستانی و بلوچی به‌عنوان مرکز و ایستگاه رادیویی جنوب شرق فعالیت می‌کرد و در سال ۱۳۴۲ با ارتقا و نصب فرستنده صد کیلو واتی در آن، برنامه‌های رادیویی تهیه شده در این محل به زبان اردو و هندی برای کشورهای شبه قاره هند (افغانستان، پاکستان و هندوستان) نیز پخش می‌شده است.

پس از احداث ساختمان جدید پست زاهدان این بنای ارزشمند که در سال ۱۳۷۷ با شماره ۲۱۵۷ به ثبت آثار ملی کشور رسیده بود در سال ۱۳۸۴ از سوی اداره کل میراث فرهنگی استان مورد مرمت و احیا قرار گرفت.

روستای لادیز

غار طبیعی «لادیز» شگفتی است که در دل کوه روستای «لادیز» از توابع شهرستان زاهدان و در ۱۰۰ کیلومتری آن قرار دارد. در تمام طول سال از سقف و اطراف این غار، قطرات درشت آب جاری است که در کف آن یک جریان آب دائمی را تشکیل می‌دهد و انعکاس صدای قطرات آب در غار، حس شگفت‌انگیزی را بر روح و تن شنونده مستولی می‌کند. آبشار لادیز نیز در همین روستا و در فاصله نزدیکی از غار قرار دارد. آب‌وهوای روستا در فصول پاییز، زمستان و اوایل بهار مطبوع و دلپذیر و در تابستان‌ها گرم است و رودخانه لادیز نیز از شمال روستا عبور می‌کند. این روستا، قدمت چندانی ندارد و از ییلاق‌های عشایر بلوچ بوده که سال‌ها پیش به سکونتگاه دائمی تبدیل شده است.

همجواری روستای لادیز با کوه تفتان، موجب پدید آمدن چشم‌اندازهای بدیع و اماکن تاریخی و طبیعی شده است و همه ساله، کوهنوردان بسیاری برای صعود به بام جنوب شرق کشور به این منطقه عزیمت می‌کنند.

تالاب هامون

هامون پوزک در استان سیستان و بلوچستان و کشور افغانستان واقع است. هامون پوزک تالابی فصلی در مرز استان سیستان و بلوچستان و افغانستان است. مساحت کل این هامون حدود ۱۶۰۰ کیلومتر مربع است که از این مساحت ۳۵۰ کیلومتر مربع داخل کشور ایران و سایر متعلق به کشور افغانستان است. این تالاب بخشی از تالاب بزرگ هامون است که از سه تالاب تشکیل شده است. این تالاب‌ها به هم متصل هستند و در مواقع تر سالی تشکیل تالاب بزرگ هامون را می‌دهند. دو هامون دیگر با نام‌های هامون صابری و هامون کوه خواجه یا سنگول در خاک ایران قرار دارند. هامون پوزک درواقع نقطه شروع هامون در کشور افغانستان است که پس از آبگیری کامل هامون صابری و سایر نقاط هامون را پوشش می‌دهد.

پس از ساخت سد کجکی در بالا دست رودخانه هلمند درسال ۱۳۴۰ و تغییر مسیر آب آن و عدم تخصیص حق آبه این تالاب از سوی افغانستان این هامون در اکثر ماه‌های سال خشک شد.

مسجد شاه علی زاهدان

این مسجد در سال ۸۴۷ هجری به امر ملک شمس‌الدین علی ساخته شده است. از آنچه که به رضا و رغبت به زیارتگاه اهدا شده، دو لوح حکاکی شده است که به اواسط قرن نهم هجری تعلق دارند و حکاکی جالبی روی آن‌ها صورت گرفته است. طبق ترجمه آقای «آ.ج.ایلس» از کارشناسان معروف موزه ایتالیا یکی از این دو، لوحی است که نشان می‌دهد بنا توسط فردی از خاندان ملوک سیستان به نام «شاه علی» احداث شده است و لوح دیگر یادبود وفات «امیرغیاث‌الدین محمد کیانی» سر کرده شاخه کوچکی از خاندان ملوک سیستان بود.